De geschiedenis en evolutie van de Cheongsam Qipao
De cheongsam, in het Mandarijn beter bekend als de qipao, is meer dan alleen een kledingstuk; het is een levend symbool van de Chinese cultuur, geschiedenis en mode-evolutie. Deze iconische jurk, die elegantie en verfijning uitstraalt, heeft een fascinerende reis doorgemaakt van haar bescheiden oorsprong als een praktische mantel tot haar huidige status als een wereldwijd erkend mode-icoon. Haar geschiedenis weerspiegelt niet alleen de veranderingen in de Chinese samenleving, maar ook de veerkracht en aanpassingsvermogen van een cultuur die voortdurend in beweging is.
1. Oorsprong en Vroege Ontwikkeling: De Manchu Robe (Changpao)
De wortels van de cheongsam liggen diep in de Qing-dynastie (1644-1912), de laatste keizerlijke dynastie van China, die werd gesticht door de Manchu. Oorspronkelijk was de kleding van de Manchu-bevolking, inclusief de changpao (长袍, lange mantel), ontworpen voor een nomadische levensstijl, wat betekende dat ze praktisch en functioneel moest zijn voor paardrijden en dagelijkse activiteiten. De changpao was een lange, losse, recht gesneden tuniek, vaak met smalle mouwen, die zowel door mannen als vrouwen van alle sociale klassen werd gedragen. In de vroege Qing-dynastie dwongen de Manchu de Han-Chinese bevolking om hun haarstijl (de staart, of "queue") en bepaalde aspecten van hun kleding aan te nemen, inclusief varianten van de changpao. Dit legde de basis voor de latere evolutie van de jurk.
De vroege changpao was zelden nauwsluitend of modieus in de moderne zin. Het was een eenvoudige, rechte robe die de drager bedekte van nek tot enkel, vaak met een split aan de zijkant of voorkant voor bewegingsvrijheid. Het belangrijkste kenmerk van de Manchu-kleding, de "Paoshan" (旗装 – "Bannerman kleding"), was het feit dat het een integraal deel uitmaakte van hun identiteit als heersende klasse.
2. De Transformatie in de Vroege 20e Eeuw: De Geboorte van de Qipao
De radicale veranderingen in China in de vroege 20e eeuw – de val van de Qing-dynastie, de oprichting van de Republiek China en de toenemende invloed van het Westen – waren cruciale factoren in de transformatie van de changpao naar de moderne cheongsam of qipao. Shanghai, destijds een bruisend internationaal centrum en modehoofdstad, speelde hierin een sleutelrol.
Rond de jaren 1920 omarmden de vrouwelijke studenten en intellectuelen in Shanghai een aangepaste versie van de changpao. Ze verwierpen de traditionele kleding, die als conservatief en ouderwets werd beschouwd, ten gunste van kleding die hun nieuwe, geëmancipeerde status weerspiegelde. Deze nieuwe versie van de jurk behield de kenmerkende rechte lijn van de changpao, maar werd geleidelijk aan slanker gesneden, kreeg een hogere halslijn, en de zijsplitten werden prominenter. De invloed van westerse mode, zoals de nauwsluitende silhouetten en de opkomst van dameskleding met een gedefinieerde taille, zorgde ervoor dat de jurk steeds meer de vrouwelijke vormen accentueerde. Dit was het moment waarop de "qipao" (letterlijk "bannermansgewaad", verwijzend naar de Manchu-oorsprong) als specifiek vrouwenkledingstuk begon te verschijnen.
De transformatie kan worden samengevat in de volgende tabel:
| Kenmerk | Oorspronkelijke Manchu Changpao (Qing-dynastie) | Vroege 20e Eeuwse Qipao (Shanghai) |
|---|---|---|
| Pasvorm | Zeer losvallend, recht gesneden | Geleidelijk slanker, beginnende taille |
| Gebruiker | Mannen en vrouwen, alle klassen | Voornamelijk vrouwen, studenten, stadsbewoners |
| Lengte | Meestal enkel- of vloerlengte | Variërend, van kuit tot enkel |
| Mouwen | Breed of smal, lang | Korter, variërend in breedte |
| Halslijn | Meestal rond, soms gekruist | Standaard opstaande kraag (mandarijnkraag) |
| Symboliek | Praktisch, etnische identiteit Manchu | Moderniteit, emancipatie, nationalisme |
3. De Gouden Eeuw van de Cheongsam (Jaren 1920-1940)
De jaren 1930 en 1940 worden beschouwd als de gouden eeuw van de cheongsam. De jurk evolueerde verder en werd een echt modefenomeen, met Shanghai als het epicentrum van deze stijl. Filmsterren, socialites en modieuze dames droegen de cheongsam als zowel formele avondkleding als elegante dagelijkse dracht.
De kenmerken van de cheongsam in deze periode waren:
- Nauwe pasvorm: De jurk werd steeds meer getailleerd, waardoor de vrouwelijke figuur prachtig werd geaccentueerd.
- Hoge split: Zijsplitten, die oorspronkelijk een praktische functie hadden, werden hoger en dienden nu ook esthetische doeleinden, waardoor de benen zichtbaar werden bij het lopen.
- Hoge kraag: De kenmerkende mandarijnkraag bleef een essentieel onderdeel, variërend in hoogte.
- Mouwstijlen: Mouwen varieerden van mouwloos tot korte kapmouwtjes, ellebooglengte of zelfs lange, aansluitende mouwen.
- Materialen en versieringen: Een breed scala aan luxe stoffen werd gebruikt, zoals zijde, brokaat, satijn, fluweel en crêpe. De jurken werden vaak verfraaid met ingewikkeld borduurwerk, kwastjes, patronen en traditionele Chinese knopen (frog buttons).
Deze periode zag een enorme diversiteit in stijlen, aangepast aan individuele smaak en de laatste modetrends. Het was een tijd waarin de cheongsam de belichaming werd van Chinese glamour en moderniteit.
4. De Cheongsam onder Communisme en de Diaspora (Jaren 1950-1970)
Na de oprichting van de Volksrepubliek China in 1949 onder communistisch bewind, verdween de cheongsam geleidelijk uit het straatbeeld van het vasteland. De jurk werd geassocieerd met de "bourgeoisie" en het "oude China", en was in strijd met de ideologie van gelijkheid en soberheid. Tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) werd het dragen van westerse of traditionele Chinese kledingstukken, waaronder de cheongsam, zelfs gevaarlijk en kon het leiden tot vervolging. De populaire kledingstijl werd de eenvoudige Mao-pak.
Echter, buiten het vasteland van China bloeide de cheongsam voort, met name in Hong Kong, Taiwan en in overzeese Chinese gemeenschappen. Hong Kong werd in de jaren 1950 en 1960 het nieuwe bolwerk van de cheongsam-mode. Hier werd de jurk vaak "cheongsam" genoemd (wat ‘lange jurk’ betekent in het Kantonees). Kleermakers in Hong Kong verfijnden de pasvorm verder en creëerden jurken die perfect waren afgestemd op de westerse opvattingen van figuur en elegantie. De cheongsam in Hong Kong werd een symbool van verfijnde smaak en identiteit, vooral voor vrouwen die de Chinese cultuur wilden behouden te midden van een steeds internationaler wordende stad.
De cheongsam kreeg ook internationale bekendheid door Hollywood-films, zoals "The World of Suzie Wong" (1960), waarin de jurk een prominente rol speelde. Dit droeg bij aan haar exotische en mysterieuze imago in het Westen.
5. Heropleving en Hedendaagse Interpretaties (Jaren 1980 – Heden)
Sinds de jaren 1980, met de economische hervormingen en de geleidelijke opening van China, heeft de cheongsam een opmerkelijke heropleving gekend op het vasteland. Het is teruggekeerd als een kledingstuk dat trots de Chinese identiteit vertegenwoordigt, zowel thuis als op het internationale toneel.
Moderne cheongsams zijn vaak aangepast aan de hedendaagse smaak en levensstijl. Ze zijn verkrijgbaar in een breder scala aan stoffen, van traditionele zijde tot moderne synthetische materialen. De ontwerpen variëren van traditionele lange jurken tot kortere, meer casual versies. Ontwerpers integreren vaak cheongsam-elementen in hedendaagse collecties, waardoor hybride stijlen ontstaan die het erfgoed eren terwijl ze de grenzen van mode verleggen. De cheongsam wordt nu gedragen bij formele gelegenheden, culturele evenementen, beauty-verkiezingen en zelfs als bruidsjurk.
De heropleving is ook gepaard gegaan met een groeiende belangstelling voor de geschiedenis en de culturele betekenis van de jurk. Voor diegenen die dieper willen duiken in de nuances en de culturele betekenis, biedt bronnen zoals Cheongsamology.com uitgebreide informatie en analyses, die helpen bij het begrijpen van de diepte van dit iconische kledingstuk. De cheongsam blijft evolueren, gedragen door Chinese beroemdheden, diplomaten en het grote publiek, en bewijst haar blijvende relevantie in de 21e eeuw.
De cheongsam of qipao is een kledingstuk met een buitengewoon rijke en dynamische geschiedenis. Van haar oorsprong als een functionele Manchu-robe tot haar transformatie in de elegantste uiting van de Chinese vrouwelijke mode, weerspiegelt de jurk de diepgaande sociale, culturele en politieke veranderingen die China heeft doorgemaakt. Haar vermogen om zich aan te passen en toch haar essentie te behouden, getuigt van haar iconische status. Vandaag de dag blijft de cheongsam een krachtig symbool van Chinese elegantie, erfgoed en de continue fusie van traditie en moderniteit, gedragen en bewonderd over de hele wereld.
