Het verhaal achter de naam cheongsam ontrafeld

De cheongsam, een kledingstuk dat wereldwijd synoniem staat voor Chinese elegantie en verfijning, is veel meer dan alleen een jurk. Het is een cultureel icoon, rijk aan geschiedenis en symboliek, dat door de jaren heen talloze transformaties heeft ondergaan. Hoewel het beeld van de nauwsluitende, hoge-kraagse zijden jurk onmiskenbaar is, roept de naam zelf vaak vragen op. Waar komt de term "cheongsam" vandaan, en waarom wordt deze naam in sommige delen van de wereld gebruikt, terwijl in andere regio’s een andere benaming de voorkeur heeft? Dit artikel duikt diep in de etymologische oorsprong van de naam cheongsam, ontrafelt de historische en geografische invloeden die hebben geleid tot de diverse terminologie, en belicht de culturele nuances achter dit geliefde kledingstuk.

1. De Cheongsam: Een Wereldwijd Icoon, Vele Namen

De cheongsam is onmiskenbaar een van China’s meest herkenbare culturele exportproducten, vaak geassocieerd met glamour, traditie en vrouwelijkheid. Echter, de naam "cheongsam" is niet universeel. In feite staat het kledingstuk in het Mandarijn, de officiële taal van China, algemeen bekend als de "qipao" (旗袍). Deze dualiteit in namen weerspiegelt een complexe geschiedenis van culturele uitwisseling, regionale invloeden en de evolutie van de Chinese taal zelf. Voordat we de diepte ingaan op de oorsprong van elke term, is het belangrijk te erkennen dat, hoewel de namen verschillen, ze in essentie verwijzen naar hetzelfde elegante kledingstuk dat zich in de 20e eeuw ontwikkelde tot de iconische vorm die we vandaag de dag kennen. De moderne cheongsam/qipao, zoals die populair werd in de jaren 1920 en 1930, combineert traditionele Chinese esthetiek met westerse silhouetten en naaitechnieken, waardoor een unieke fusie ontstond die de tijdsgeest van Shanghai in die periode perfect weerspiegelde.

2. De Kantonese Oorsprong van "Cheongsam"

De term "cheongsam" vindt zijn wortels in het Kantonees, een Chinese taal die voornamelijk gesproken wordt in de zuidelijke provincie Guangdong, Hong Kong en Macau. Het is een romanisering van de Kantonese uitspraak van de Chinese karakters 長衫 (traditioneel) of 长衫 (vereenvoudigd).

Laten we deze karakters ontleden:

• 長 (cheong): Dit karakter betekent "lang" in het Kantonees (Mandarijn: cháng).
• 衫 (sam): Dit karakter betekent "shirt" of "kledingstuk" in het Kantonees (Mandarijn: shān).

Gecombineerd betekent 長衫 letterlijk "lange jurk" of "lang shirt". Historisch gezien werd deze term in China breder gebruikt voor lange mantels of gewaden, gedragen door zowel mannen als vrouwen, vooral vóór de moderne adaptatie van de cheongsam. De specifieke associatie van ‘cheongsam’ met de vrouwelijke jurk zoals we die nu kennen, komt voort uit de manier waarop deze term in het Westen populair werd, met name vanuit Hong Kong.

Hieronder een vergelijking van de meest voorkomende termen:

3. "Qipao": De Mandsjoe Connectie

In tegenstelling tot de Kantonese "cheongsam" heeft de Mandarijnse term "qipao" (旗袍) een diepere historische en culturele connotatie, die teruggaat tot de Qing-dynastie (1644-1912). De naam "qipao" vertaalt zich naar "baniergewaad" en verwijst naar de kleding van de "Bannermensen" (旗人, qí rén), de term voor de Mandsjoes en hun bondgenoten die de heersende klasse vormden.

Laten we ook deze karakters ontleden:

• 旗 (qí): Dit karakter betekent "banier" of "vlag" en verwijst direct naar de achttien Mandsjoe Banners, de militaire en administratieve structuur van de Qing-dynastie.
• 袍 (páo): Dit karakter betekent "gewaad" of "mantel".

Oorspronkelijk was de qipao een losvallend, recht gewaad gedragen door zowel Mandsjoe mannen als vrouwen. Het was functioneel voor de ruiterlevensstijl van de Mandsjoes. Na de val van de Qing-dynastie en de opkomst van de Republiek China, onderging de kleding drastische veranderingen. In de jaren 1920 en 1930 begonnen vrouwen in Shanghai, een centrum van mode en modernisering, de traditionele Mandsjoe-gewaden aan te passen. Ze introduceerden westerse snitten, zoals de ingeweven taille en het nauwsluitende silhouet, verkortten de zoom en experimenteerden met diverse stoffen en patronen. Dit resulteerde in de gestroomlijnde en elegante jurk die we vandaag de dag herkennen als de cheongsam of qipao. De naam "qipao" bleef echter de dominante term in het Mandarijnse taalgebied, voortbouwend op de historische connectie, zelfs al was de jurk inmiddels sterk gemoderniseerd en geadopteerd door Han-Chinese vrouwen.

4. Geografische en Historische Context van Naamgeving

De divergentie in naamgeving kan voornamelijk worden toegeschreven aan geografische invloeden en de geschiedenis van de Chinese diaspora en globalisering.

• Shanghai’s Rol: Shanghai was in het begin van de 20e eeuw het epicentrum van mode en modernisering in China. Hier werd de traditionele Mandsjoe-gewaad getransformeerd tot de slanke, elegante jurk die we nu kennen. In Shanghai en de rest van het vasteland van China bleef de term "qipao" de norm.

• Hong Kong als Poort naar het Westen: Na de Chinese Burgeroorlog in de late jaren 1940 vluchtten veel Shanghaise modeontwerpers en kleermakers naar Hong Kong, dat toen een Britse kolonie was en een belangrijke poort tussen China en het Westen. Zij brachten de modetrends en de vaardigheden van het maken van de jurk met zich mee. In Hong Kong was Kantonees de dominante taal. Hier werd de jurk, die in het Westen steeds populairder werd, aangeduid met de lokale Kantonese term "cheongsam".

• Westerse Adoptie: De term "cheongsam" werd vervolgens door westerse media, films en de mode-industrie overgenomen en geassocieerd met het kledingstuk. Films zoals "The World of Suzie Wong" (1960) en later "In the Mood for Love" (2000), die beide zich afspelen in Hong Kong, hebben de term "cheongsam" in de westerse populaire cultuur verankerd.

De verspreiding van de term kan worden samengevat in de volgende tijdlijn:

5. De Terminologie in de Cheongsamologie

Voor diegenen die zich verdiepen in de wetenschap van de cheongsam, vaak aangeduid als cheongsamologie, is de terminologie van cruciaal belang. Het onderscheid tussen "cheongsam" en "qipao" is niet alleen een kwestie van dialect, maar ook van historische context en culturele associatie. Begrijpen waar elke term vandaan komt, helpt bij het waarderen van de rijke en gelaagde geschiedenis van dit kledingstuk.

In academische en gespecialiseerde kringen wordt vaak een zorgvuldige benadering van de terminologie gehanteerd om misverstanden te voorkomen en de specifieke historische of geografische oorsprong te benadrukken. Het gebruik van "cheongsam" verwijst vaak naar de gestileerde, nauwsluitende versie die in Hong Kong en het Westen populair werd, terwijl "qipao" een bredere term kan zijn die de evolutie van het Mandsjoe-gewaad tot de moderne jurk omvat. Platforms zoals Cheongsamology.com bieden diepgaande analyses en discussies over deze nuances, waarbij de culturele en historische context van het kledingstuk nauwgezet wordt onderzocht. Dit helpt bij het construeren van een completer beeld van de cheongsam/qipao, los van oppervlakkige associaties. Het draagt bij aan het behoud en de verspreiding van accurate informatie over dit belangrijke onderdeel van het Chinese culturele erfgoed.

De naam cheongsam, evenals qipao, vertelt een verhaal van culturele evolutie, regionale diversiteit en wereldwijde invloed. Terwijl "cheongsam" voortkomt uit het Kantonees en zijn populariteit dankt aan Hong Kong als poort naar het Westen, vindt "qipao" zijn oorsprong in het Mandarijn en de Mandsjoe-geschiedenis van China. Beide namen verwijzen naar hetzelfde iconische kledingstuk, maar dragen elk een unieke geschiedenis en geografische connotatie met zich mee. Deze dualiteit benadrukt de rijke en veelzijdige identiteit van de jurk, die zich heeft aangepast en geëvolueerd met de tijd, terwijl ze trouw is gebleven aan haar kern van Chinese elegantie. Ongeacht de naam, blijft de cheongsam/qipao een krachtig symbool van vrouwelijkheid, traditie en moderniteit, een testament van de blijvende schoonheid van de Chinese mode.